Çocuğunuzun öfkeli tepkilerini kontrol altına alın!

Çocuğunuzun öfkeli tepkilerini kontrol altına alın!

Kişilik dediğimiz karmaşık görüntü; doğuştan getirilen ve adına “mizaç” denilen özelliklerin, genetik faktörlerin aile ve çevre etkileşimiyle bir senteze ulaşması sonucu oluşur. Uzman Psikolog Eylem Ayrancı: “Bizler, mesleklerimiz için ciddi eğitimlerden geçerken ‘Bir insan yetiştirmek.’ gibi belki de dünyanın en önemli işi için çok az bilgiye sahip olarak çocuklarımızı yetiştirmeye çalışıyoruz. Çocuk yetiştirme tutumlarımız genellikle, kültürel öğelerden ya da kendi anne babalarımızın bizleri yetiştirme biçimlerinden etkilenir.” diyor.

Çocuğunuzu yetiştirirken doğru bilgilenin

Her gelişim döneminin, kendine özgü özellikleri ve yaşantıları vardır. Bunlarla ilgili doğru bilgiler edinmek, hangi davranış biçiminin sorun olup olmadığıyla ilgili daha sağlıklı düşünmenizi ve tutumunuzu doğrudan etkiler. Çocuğunuzu yetiştirirken, farklı dönemlerde, farklı davranış biçimleriyle karşılaşabilirsiniz. Bu noktada telaşa kapılmamalı ve doğru bilgilenerek, en uygun yolu izlemelisiniz.

Anne babaların en çok şikayet ettiği konulardan biri, çocuklarının öfke tepkileridir. Çocuğunuzun, sinirlendiği zaman kendine ve çevresine saldırganca davranışlar sergilemesi (vurma, ısırma, kafasını duvarlara, yerlere çarpma gibi), sizi, ne yapacağınız ve nasıl bir tepkide bulunacağınız konusunda şaşkına çevirebilir. Çocuklar dürtü ve isteklerini kontrol altına almayı, geciktirmeyi, ertelemeyi bilmezler. Olmadık yerlerde ve zamanlarda isteklerinin karşılanmasını isterler ve çoğunlukla tuttururlar. Engelleyici nesne ve durumlar, çocukta öfke yaratır. Çocuklar da, anne ve babalarından “Hayır!” cevabını aldıklarında; istedikleri bir şey olmadığında öfkelenirler ama ilk sekiz yıl içinde görülen öfke duygusu ve ardından gelen tepki, kısa sürer (ortalama 5 dakika), daha sonra çocuğun neşeli bir havaya girdiği görülür. Önemli olan; bu durumda çocuğunuza nasıl davranmanız gerektiğini bilmeniz ve bu davranışları çocuğunuzda kalıcı hale getirmemenizdir.

Çocuğunuza karşı çok katı bir tutum sergilemeyin

2,5 yaş, çocuğun, asi, uyumsuz, dengesiz, inatçı, olumsuz olduğu ve gelişim dönemleri içersinde, en zorlu olan dönemlerden biridir. Bu şekilde davranan çocuğun davranışları, anne-babayı endişelendirir. Anne ya da baba, “Kontrolü kaybediyorum.” korkusuyla çocuğu, olması gerekenden daha çok denetlemeye, kısıtlamaya çalışır. Hareket ve davranışları kısıtlanan çocuksa öfkelenir, istediğini yapmakta direnir ve daha çok kısıtlandığında saldırgan davranışlar içine girer; kafasını duvarlara çarpma, ısırma, çimdikleme, vurma gibi davranışlar sergiler. Bu dönemde, eğer çok katı bir tutum gösterirseniz, inatçılık ve direnç, çocuğunuzda kalıcı hale gelebilir. Oysa çocuğunuzun davranışlarının, olgunlaştıkça, daha olumlu ve dengeli hale geldiğini, sürtüşmelerin azaldığını göreceksiniz. Bu dönemde öfke tepkilerine karşı yapacağınız en uygun davranış; bu tepkilerin kısa süreli olduğunu düşünerek, çocuğunuzun dikkatini başka yöne çekmek olacaktır.

Öfke nöbetleri geçicidir

Çocuğunuz olumsuz ve hırçın davranışlar sergilediğinde, kısa bir süre ilgisiz davranmanız, umursamamanız, onunla sürtüşmeye girmemeniz, dikkatini o an, ortamda bulunan başka bir şeye çekmeye çalışmanız, yapacağınız en doğru davranışlardır. O an başka şeylerle meşgul olup, çocuğunuzun olumsuz davranışı bittikten sonra onunla ilgilenmeniz daha uygun olur. Bu anlarda sakin ve sabırlı davranmanız çok önemlidir. Çocuğunuzun öfkesi geçtiğinde, bu duygusunu anlayarak kabul eden bir yaklaşımla ama kararlı bir ses tonu ile onunla konuşmanız en doğrusudur ve unutmayın, bu dönem geçicidir.

Üç yaşından sonra ise, çocuğunuzun bu olumsuz, dengesiz, hırçın davranışlarının azaldığını ve ani öfke tepkilerinin, çoğunlukla eşyalara yöneldiğini görürsünüz. Bu yaş döneminde, çocuğunuza yapmanız gereken en iyi davranış; belli kurallar ve sınırlar çerçevesinde saltanatını sürmesine izin vermeniz olacaktır. 4 yaşından sonra da, çocuğunuz her istediğinin karşılanmayacağını, belli kuralların olduğunu öğrenmeye başlar.

Öfke duygusu da diğer tüm duygular gibi doğal bir duygudur. Çocuğunuzun öfke duyması, kızgın olması, yanlış değildir; bu duyguyu gösteriş biçimi saldırgansa yanlıştır. Bu nedenle çocuğunuzun öfke nöbetini geçirirken, yaptığı davranışları değerlendirip, yaşına uygunluğuna bakarak davranmanız en uygunudur. Öncelikle bu öfke duygusunu anlamaya çalışmanız gerekir. Çocuğunuz, haksız istekleri reddedilince; sürekli ilgi görmek, dikkat çekmek istediği için bu davranışları yapıyorsa, bir şeyle uğraşırken başaramayıp öfkeleniyor, saldırganlaşıyorsa, bu davranışı o zaman uygunsuz demektir.

Çocuğunuzun saldırgan davranışlarını önleyin

• Öncelikle çocuğunuz için iyi model olmanız gerekir. Unutmayın ki çocuklar, anne-baların davranışlarını gözlemleyerek, model alarak öğrenirler. Eğer çocuğun bulunduğu ortamda, saldırgan davranışlar sergileyen bir ebeveyn varsa, çocuk bu davranışları sergileyecektir. Dayağı, şiddeti, bir disiplin aracı olarak çocuğunuza kaştı kullanmayın.

• Çocuğunuzla iyi bir iletişim kurun, ona, yeterli sevgiyi, ilgiyi, yakınlığı, şefkati, anlayışı gösterin.

• Çocuğunuzun saldırgan davranışları, hem sizin tarafınızdan hem de çevredeki yetişkinlerce ödüllendirilmemeli, bu davranışın yanlış oluğunu çocuğunuza hemen anlatın. Bu davranışlarından sonra, çocuğunuzun isteklerini yerine getirmeyin; saldırgan davranışlarının, ona istediklerini elde etmede bir şey kazandırmayacağını, hatta ona daha çok zarar vereceğini anlatın.

• Çocuğunuzun dışarıda oynamasına, enerjisini boşaltacak faaliyetlerde bulunmasına imkan sağlayın. Ayrıca saldırganlığını dışa vuracak, atmasını sağlayacak, gürültü çıkaran oyuncaklar, çekilip itilen arabalar gibi oyuncaklar da işe yarayabilir.

• Çocuğunuzun başarma duygusunu pekiştirin ve sorumluluk duygusunu geliştirmek için ona yaşına uygun görevler verin.

• Çocuğunuzun babası ile iletişiminin güçlü olması, birlikte daha fazla vakit geçirmeleri büyük önem taşır.

• Televizyonda şiddet içeren film ve dizileri izlemesine, saldırganlık içeren bilgisayar oyunları oynamasına izin vermeyin. Eğer bunlara engel olamıyorsanız, bu davranışların doğru olmadığını, gösterilen şeylerin kurmaca olduğunu, çocuğunuzun yaşına uygun, yalın, açık ve net bir iletişim diliyle ona anlatın.